«Ուսումնական գարուն» նախագիծ – Թումանյանի անվան այգի (Թումո)

Սիրելի՛ սովորող, տեղեկություններ հավաքիր երևանյան պուրակների և զբոսայգիների մասին, որոնք կարող են լինել նաև ձեր բնակավայրի մոտակայքում։ Զբոսանք արդեն իսկ ձեր համար բացահայտած պուրակներում կամ զբոսայգիներում։


Թումանյանի անվան այգի (Թումո)

Երևանի Հովհաննես Թումանյանի անվան զբոսայգին նաև հայտնի է որպես Թումանյան այգի, ժողովրդական լեզվում երբեմն կոչվում է Թումոյի այգի, զբոսայգի Երևանի Աջափնյակ համայնքում՝ Կիևյան կամրջի հարևանությամբ։ Գտնվում է «ԷյՓիՋի Լաբս ԷյԷմ» հասարակական կազմակերպության խնամակալության ներքո, 100 տարի վարձակալման ժամկետով։

Այգու տարածքը կազմում է 7 հա։ Այն տեղակայված է Հրազդան գետի կիրճում, արևմուտքից սահմանազատվում է Հալաբյան փողոցով, հարավից՝ կիրճը հատող Հրազդանի մեծ կամրջով, արևելքից՝ գետի հունով, իսկ հյուսիսից՝ «Թումո» կենտրոնի շենքով։ Այդ պատճառով էլ այն խոսակցականում կոչվում է նաև «Թումոյի այգի»։

Այգին, որ կոչվել է հայ գրող և բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի անունով, բացվել է 1970 թվականին՝ նրա ծննդյան հարյուրամյակի առթիվ։ 1973 թվականին այգում տեղադրվել է Թումանյանի «Անուշ» պոեմի հերոսների՝ Անուշի ու Սարոյի արձանը։ 1986 թվականին այգում կանգնեցվել է Թումանյանի մեկ այլ հերոսի՝ Լոռեցի Սաքոյի արձանը։

1990-ական թվականներին երկրի ֆինանսական անբարենպաստ իրավիճակի պատճառով այգին անկում է ապրել, ծառերի մի մասը հատվել է։

2009-2010 թվականներին այն վերակառուցվել և մինչ օրս խնամվում է բացառապես «Թումո» ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնի կողմից. ներդրվել է ոռոգման ավտոմատ համակարգ, կահավորվել խաղադաշտեր ֆուտբոլի ու բասկետբոլի համար, կառուցվել մանկական խաղահրապարակներ, տնկվել շուրջ 1000 ծառ, կառուցվել հետիոտնային ու հեծանվային ուղիներ։ «Արագած» լքված կինոթատրոնի մոտակայքում, որ տեղակայված էր այգուն հարող տարածքում, կառուցվել է «Թումո» ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնը։

Հայրենիքում

Ձյունապատ լեռներ ու կապույտ լճեր։
Երկինքներ, որպես երազներ հոգու։
Երկինքներ, որպես մանկական աչեր։
Մենակ էի ես։ Ինձ հետ էիր դու։

Երբ լսում էի մրմունջը լճի
Ու նայում էի թափանցիկ հեռուն —
Զարթնում էր իմ մեջ քո սուրբ անուրջի
Կորուստը այն հին, աստղայի՜ն, անհո՜ւն։

Կանչում էր, կանչում ձյունոտ լեռներում
Մեկը կարոտի իրիկնամուտին։
Իսկ գիշերն իջնում, ծածկում էր հեռուն
Խառնելով հոգիս աստղային մութին․․․

Առաջադրանքներ

  1. Արտահայտիչ կարդա բանաստեղծությունը, բացատրի՛ր ընդգծված բառերը։

    Մրմունջ – ցածր ձայն

    անուրջ – երազ

2. Բանաստեղծության համար նոր վերնագիր ընտրի՛ր․ ընտրությունդ հիմնավորի՛ր։

<<Ձյունապատ լեռներ>>

Կվերնագրեի այսպես, քանի որ այն ընթերցելիս ձյունապատ լեռներ եմ պատկերացնում։

3. Դուրս գրի՛ր բառակապակցությունները։ Դրանք գործածիր նախադասությունների մեջ։

Մեր գյուղում կան ձյունապատ լեռներ։

Այգում կային կապույտ լճեր։

Նրա մանկական աչերը երբեք չեմ մոռանա։

Սիրում էր նայել թափանցիկ հեռուն։

Սիրում էր զբոսնել աստղային մութին։

4. Առանձնացրո՛ւ և բացատրի՛ր գեղարվեստական արտահայտչամիջոցները։

Հեղինակը կիրառել է`

անձնավորում – մրմունջը լճի

մակդիր – թափանցիկ հեռուն, աստղային, անհուն, կարոտի

5. Բանաստեղծության մեջ շեղատառերով գրված բառերը մակդիրներ են։ Կարդա՛ ու փորձիր բացատրել, թե  մակդիրներն ի՞նչ են արտահայտում և ի՞նչ հարցի են պատասխանում։

Թափանցիկ, հին, աստղային, անհուն, կարոտի, աստղային

Ցույց է տալիս հատկանիշ և պատասխանում է ինչպիսի՞ հարցին։

6. Ի՞նչ գույն ունի բանաստեղծությունը։ Հիմնավորի՛ր պատասխանդ։

Իմ կարծիքով բանաստեղծությունը կապույտ է և մախրագույն, քանի որ երբ ըթերցում եմ այն, իմ մտքին այս գույներն են գալիս։ Եվ եթե նկարեի բանաստեղծությունը այս գույները կկիրառեի։

Ես իմ անուշ Հայաստանի

Ես իմ անուշ Հայաստանի արևահամ բարն եմ սիրում,
Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լարն եմ սիրում,
Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բույրը վառման,
Ու նաիրյան աղջիկների հեզաճկուն պա՛րն եմ սիրում։

Սիրում եմ մեր երկինքը մուգ, ջրերը ջինջ, լիճը լուսե,
Արևն ամռան ու ձմեռվա վիշապաձայն բուքը վսեմ,
Մթում կորած խրճիթների անհյուրընկալ պատերը սև,
Ու հնամյա քաղաքների հազարամյա քա՛րն եմ սիրում։

Ո՛ւր էլ լինեմ — չե՛մ մոռանա ես ողբաձայն երգերը մեր,
Չե՜մ մոռանա աղոթք դարձած երկաթագիր գրքերը մեր,
Ինչքան էլ սո՜ւր սիրտս խոցեն արյունաքամ վերքերը մեր —
Էլի՛ ես որբ ու արնավառ իմ Հայաստան — յա՛րն եմ սիրում։

Իմ կարոտած սրտի համար ո՛չ մի ուրիշ հեքիաթ չկա․
Նարեկացու, Քուչակի պես լուսապսակ ճակատ չկա․
Աշխա՛րհ անցի՛ր, Արարատի նման ճերմակ գագաթ չկա․
Ինչպես անհաս փառքի ճամփա՝ ես իմ Մասիս սա՛րն եմ սիրում։

Առաջադրանքներ

  1. Դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրի’ր:

    Սազ – պղնձե լարերով արևելյան երաժշտական գործիք:

    ողբանվագ – ողբի նվագ

    լացակումած – արցունքոտ

    հեզաճկուն – հեզ և ճկուն

    լուսե – լույսից բաղադրված

    վսեմ – հպարտ

2. Կարդա’ բանաստեղծությունը` դուրս գրելով մակդիրները և բացատրելով դրանք:

Արևահամ բար – արևի համ ունեցող

լացակումած լար – երաժշտական գործիքը ողբերգություն է նվագում

վիշապաձայն բուք – սաստիկ քամի, որը համեմատվում է վիշապի ձայնի հետ

լուսապսակ ճակատ – թվարկած ստեղծագործողների նման լուսավորողներ չկան

3. Դուրս գրիր այն բառերը, որոնք միայն այս բանաստեղծության մեջ հանդիպեցիր: Փորձիր բացատրել:

Արևահամ – արևի համ ունեցող

ողբանվագ – ողբի նվագ

լացակումած – արցունքոտ

արնանման – արյան գույն ունեցող

նաիրյան – հայկական, հայաստանյան

լուսե – լուսավոր, լույս ունեցող

վսեմ – հպարտ, վեհ

4. Առանձնացրու քեզ առավել դուր եկած քառատողը և մեկնաբանիր ընտրությունդ:

Ո՛ւր էլ լինեմ — չե՛մ մոռանա ես ողբաձայն երգերը մեր,
Չե՜մ մոռանա աղոթք դարձած երկաթագիր գրքերը մեր,
Ինչքան էլ սո՜ւր սիրտս խոցեն արյունաքամ վերքերը մեր —
Էլի՛ ես որբ ու արնավառ իմ Հայաստան — յա՛րն եմ սիրում։

Ինձ դուր եկավ այս հատվածը, քանի որ այն բնութագրում է, թե ինչեր ունի Հայաստանը (ողբաձայն երգեր, երկաթագիր գրքեր, արյունաքամ վերքեր), բայց այդքանով հանդերձ հեղինակն իր սերն է արտահայտում հայրենիքի նկատմամբ։

5. Դուրս գրիր մի քանի բառակապակցություն և դրանցով նախադասություններ կազմիր:

Նաիրյան աղջիկները հեզաճկուն պար էին պարում։

Հնչում էին ողբաձայն երգեր։

Արարատ լեռն ունի ճերմակ գագաթ։

Ուսումնասիրողները գտել են մի կորած խրճիթ։

Դաշտում պատված էին արնանման ծաղիկներ։

6. Ընդգծված բառերը փոխարինիր հոմանիշ բառերով: Ի՞նչ փոխվեց. դիտարկիր:

Բույրը – հոտ

ջինջ – մաքուր

ողբաձայն – վշտալի

ճերմակ – սպիտակ

Ողբ, ջինջ, ողբաձայն և ճերմակ բառերի կիրառումը փոխում է տեքստի ոճը, իսկ հոտ, մաքուր, վշտալի և սպիտակ բառերը իմաստը մեղմացնում է, առաջինները բարձր ոճի բառեր են, երկրորդները՝ ցածր։

7. Համացանցում փնտրիր և առանձնացրու Մարտիրոս Սարյանի նկարներից մեկը, որն առավել համապատասխանում է բանաստեղծության նկարագրությանը: Հիմնավորի’ր ընտրությունդ:

Հայաստան բառը արտասանելիս այս նկարն է մտքիս գալիս, որտեղ պատկերված են նաիրյան աղջիկները, ջինջ երկինքը, լուսե լիճը (նկարում գետ է պատկերված)։

Լրացուցիչ առաջադրանք

8. Դուրս գրի՛ր այն արտահայտությունները, որոնք 

Ա. նկարագրում են Հայաստանի բնությունը


Արնանման ծաղիկների ու վարդեր
երկինքը մուգ, ջրերը ջինջ, լիճը լուսե,
վիշապաձայն բուք
ճերմակ գագաթ

Բ. ներկայացնում են նրա մշակույթն ու պատմությունը:

Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լար
նաիրյան աղջիկների հեզաճկուն պար

Արևն ամռան ու ձմեռվա վիշապաձայն բուքը վսեմ,
Մթում կորած խրճիթների անհյուրընկալ պատերը սև,
հազարամյա քար

ողբաձայն երգեր
երկաթագիր գրքեր
արյունաքամ վերքեր

Նարեկացի, Քուչակ

Զատիկ

Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ Հարության տոնը կոչվում է նաև Զատիկ, որը նշանակում է զատում, բաժանում, հեռացում մեղքերից և վերադարձ առ Աստված: Զատիկը Հայ Առաքելական Ս. Եկեղեցու 5 տաղավար տոներից մեկն է: Հիսուս Քրիստոսի խաչելությունից և մահից հետո` երեկոյան, բարեպաշտ մարդիկ Նրա մարմինը իջեցրին խաչից և դրեցին վիմափոր գերեզմանի մեջ՝ փակելով մեծ քարով: Երեք օր հետո` կիրակի առավոտյան, յուղաբեր կանայք` Մարիամ Մագդաղենացին, Հակոբի մայր Մարիամը և Սողոմեն, գնացին գերեզման՝ անուշաբույր յուղերով օծելու Քրիստոսի մարմինը, սակայն զարմանքով տեսան, որ քարայրի մուտքի քարը հեռացված է, իսկ գերեզմանը` թափուր: Մինչ նրանք տարակուսում էին, երևացին երկու հրեշտակ և ասացին. «Ինչո՞ւ եք ողջին մեռելների մեջ փնտրում: Այստեղ չէ, այլ Հարություն առավ» (Ղուկ. 24:5-6):

Հարության լուրը կանայք ավետեցին առաքյալներին, որից հետո Հիսուսը երևաց նրանց: Քրիստոսի Հարությունը դարձավ քրիստոնեական վարդապետության և հավատի հիմքը: «Եթե մեռելների հարություն չկա, ապա և Քրիստոս հարություն չի առել: Եվ եթե Քրիստոս Հարություն չի առել, իզուր է մեր քարոզությունը, իզուր է և ձեր հավատը» (Ա Կորնթ. 15:13-14):
 

Ս. Հարության տոնի նախընթաց երեկոյան եկեղեցիներում մատուցվում է Ճրագալույցի Ս. Պատարագ, որով սկսվում են զատկական տոնակատարությունները: Առավոտյան եկեղեցիներում կատարվում է ժամերգություն, Անդաստանի արարողություն, ապա մատուցվում տոնական Ս. Պատարագ: Ս. Հարության տոնին հավատացյալները միմյանց ողջունում են «Քրիստոս Յարեաւ ի մեռելոց» ավետիսով, պատասխանում՝ «Օրհնեալ է Յարութիւնն Քրիստոսի»:
 

Զատկի տոնին հավատացյալները ձու են ներկում: Ներկված ձուն համարվում է Հարության և նոր կյանքի խորհրդանիշ: Կարմիր գույնը խորհրդանշում է խաչյալ Հիսուսի կենդանարար արյունը, որ թափվեց մարդկության փրկության համար: Ըստ Ս. Գրիգոր Տաթևացու՝ «Միայն Զատկին ենք ձու ներկում, որովհետև ձուն օրինակ է աշխարհի», և ինչպես իմաստուններն են ասում. «Դրսի կեղևը նման է երկնքին, թաղանթը՝ օդին, սպիտակուցը՝ ջրին, դեղնուցն էլ երկիրն է: Իսկ կարմիր գույնը խորհրդանշում է Քրիստոսի արյունը: Եվ մենք կարմիր ձուն մեր ձեռքերի մեջ առնելով` հռչակում ենք մեր փրկությունը»:
 

Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ Հարության տոնը Հայ Եկեղեցին նշում է հիսուն օր շարունակ՝ մինչև Հոգեգալստյան տոն (Պենտեկոստե): Այս ընթացքը կոչվում է Հինանց շրջան կամ Հինունք, որը ծագում է «հիսունք» բառից:
 

Հինանց շրջանի քառասուն օրերը Հարուցյալ Քրիստոսի՝ աշակերտներին երևալու և Աստծո արքայության մասին վկայություններ տալու հիշատակությունն են (Գործք 1:3), իսկ վերջին տասն օրերը նվիրված են Քրիստոսի Համբարձմանը:
 

Հինանց շրջանը ավարտվում է Հոգեգալստյան տոնով: Համբարձումից տասն օր հետո, ըստ Քրիստոսի խոստման, առաքյալների վրա իջավ Աստծո Ս. Հոգին, և զորացած առաքյալները վկայեցին Քրիստոսին ամբողջ աշխարհով:


 

Ծաղկազարդ

Ծաղկազարդի տոնը, որ խորհրդանշում է Քրիստոսի հաղթական մուտքը Երուսաղեմ, Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին նշում է Սուրբ Հարության տոնից մեկ շաբաթ առաջ՝ կիրակի օրը, որին էլ հաջորդում է Ավագ շաբաթը։ 

Մարդիկ որքան էլ մտահոգված և ծանրացած լինեն առօրյա խնդիրներով, միևնույն է, սրտի անսովոր ցնծությամբ են պատրաստվում այդ օրվան, քանզի աշխարհիկ հոգսերի և մեղքերի մեջ խեղդված հոգին, այնուամենայնիվ, զգում է Տիրոջ օրհնյալ ներկայությունը։

Շուրջ 2000 տարի առաջ հեռավոր Հրեաստանի Երուսաղեմ քաղաքում, երբ բոլորը պատրաստվում էին Զատկի տոնին, Հիսուս Իր աշակերտների հետ մոտենալով Ձիթենյաց լեռանը, տասներկուսից ընտրված երկու աշակերտներին ասաց. «Գնացե՛ք այն գյուղը, որ մեր դիմացն է. երբ այնտեղ մտնեք, կգտնեք կապված մի ավանակ, որի վրա ոչ մի մարդ երբեք չի նստել. արձակեցե՛ք այն և բերեք» (Ղուկաս 19:30): Երբ բերում են ավանակին, Հիսուս նստում է նրա վրա և առաքյալների ուղեկցությամբ ճամփա բռնում դեպի Երուսաղեմ:

Երուսաղեմ մուտք գործելն ունի մեծ խորհուրդ․ այն է՝ մեր սրտերում թույլատրել Տիրոջ ներաբնակությունը, ապրել Նրա պատգամներով և արժանանալ Հավիտենական կյանքին:

 Հիսուս ավանակի վրա նստած մտնում է քաղաք` Իր հետ ունենալով աշակերտներին և մարդկանց, ովքեր ցնծությամբ իրենց զգեստները փռում էին ճանապարհի վրա, որպեսզի Տերն անցնի դրանց վրայով, իսկ ոմանք էլ արմավենու և ձիթենու ճյուղերը ձեռքներին՝ փառաբանում էին Տիրոջն ու ասում. «Օրհնությո՛ւն Դավթի Որդուն, օրհնյա՛լ է Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով, օրհնությո՛ւն` բարձունքներում» (Մատթեոս  21:9):

Համաձայն եկեղեցու հայրերի՝ ձիթենու և արմավենու ճյուղերի ընծայումը խորհրդանշում է մահվան հանդեպ հաղթանակը, ինչպես նաև ունի արքաների համար նախատեսված առանձնակի պատիվներ և հանդիսավորություն ցուցաբերելու իմաստ: Բացի այդ, ուռենու ոստերը, որոնք անպտուղ են, հաճախ համեմատում են հեթանոսների հետ, որոնք պտղաբերեցին միայն Քրիստոսին ընծայվելուց հետո: Ոստերի փափկությունը խորհրդանշում է Քրիստոսին հետևողների խոնարհությունը։ ժողովրդի կողմից ծառի ճյուղերով Հիսուսի ճանապարհը զարդարելը նաև հեռու արձագանքն էր բնության զարթոնքին և վերածնունդին սերտորեն կապվող նախաքրիստոնեական մի պաշտամունքի, իսկ Հիսուս մուտք գործելով Երուսաղեմ` ոչ թե սոսկ զարթոնք պարգևեց բնությանը, այլ նոր կյանք և իմաստ հաղորդեց մարդկային ողջ գոյությանը: Հիսուսի առջև հանդերձներ նետելը խորհրդանշում է մեղքերից ազատվելը, իսկ ավանակի վրա մուտք գործելը խոնարհության և խաղաղության իմաստն ունի:

Հիսուս Քրիստոսին տեսնելու հույսով բոլորը հավաքվել էին քաղաքի դարպասների մոտ, քանզի լսել էին Նրա կատարած հրաշքների, բժշկությունների և, ի վերջո, Ղազարոսի հարության մասին և վստահ էին, որ Նա է լինելու իրենց փրկությունը: Սակայն նույն այդ մարդիկ  օրեր անց պետք է Նրան խաչի մահվանը դատապարտեին։ Հիսուս առաջին անգամ չէր, որ Երուսաղեմ էր գալիս, բայց այս մեկը պետք է լիներ վերջինը, պիտի մտներ Երուսաղեմ և հասներ Իր երկրավոր կյանքի վերջին հանգրվանին, որն էր Խաչի ճանապարհը։

Ծաղկազարդի նախորդ օրը՝ հընթացս երեկոյան ժամերգության, կատարվում է նախատոնակ,բացվում են եկեղեցիների խորանները, իսկ Ծաղկազարդի առավոտյան՝ ժամերգության ավարտին, կատարվում է Անդաստանի արարողություն և մանուկների օրհնության կարգ, այնուհետև մատուցվում է Սուրբ Պատարագ և տրվում է Սուրբ Հաղորդություն։

Կարևոր է օրվա խորհրդի գիտակցումը և այն մանուկների հետ եկեղեցում տոնելը: Թեև բոլորն էլ ուրախացել էին Քրիստոսին դիմավորելիս, այնուամենայնիվ, ըստ ավետարանական նկարագրության, ամենաանկեղծ ոգևորությունը մանուկներինն էր: Դա է պատճառը, որ Ն․ Ս․ Օ․ Տ․ Տ․ Գարեգին Երկրորդ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի տնօրինությամբ  Ծաղկազարդի տոնին նաև մանուկների օրհնության կարգ է կատարվում: Մանուկներն իրենց անմեղությամբ կրում են Աստծու լույսն իրենց սրտում և օրհնություն ստանալով՝ այն իրենց հետ տուն են տանում ու սփռում ընտանիքի անդամների վրա:

Արդ, մանկան անկեղծ սրտով ու ջերմությամբ մոտենանք այդ երանելի օրվան, վերցնենք ուռենու ոստերն և, ընդունելով Տիրոջը մեր սրտերում, փառաբանենք և օվսաննաներ հղենք մեր Արարչին՝ միշտ հավատարիմ մնալով Նրան, Ով Իր կյանքն անգամ չխնայեց մեզ համար,  Ով սպասում է մեզ ամեն օր:

Գործնական աշխատանք

Բառերը (բառաձևերը) ճի՛շտ դասավորիր և վերականգնի՛ր նախադասությունները:
ա) չտնկես ունեցվածքին Ուրիշի աչք:
բ) ես հոր չեմ մոռանա Իմ պատվիրանը:
գ) ձեր հետ պսակե՛ք Գնացեք զավակներին իրար:
դ) արտի էլ դնում են Ոսկի արտ անունն:

ա) Ուրիշի ունեցվածքին աչք չտնկես։
բ) Իմ հոր պատվիրանը ես չեմ մոռանա։
գ) Գնացեք ձեր զավակներին իրար հետ պսակե՛ք։
դ) Արտի անունն էլ դնում են Ոսկի արտ։

  1. Տրված մասերը միացնելով՝ ամբողջացրո՛ւ նախադասությունները:
    ա) Աչքդ լույս լինի, ա) ելք չեն գտնում:
    բ) Հարևանների միջև լեզվակռիվ է սկսվում,
    բ) մի պղինձ ոսկի դուրս եկավ:
    գ) Բարի անունն ավելի երկար
    է ապրում,
    գ) հարսանիք են անում:
    դ) Երեք օր, երեք գիշեր դ) քան չար անունը:

    ա) Աչքդ լույս լինի, բ) մի պղինձ ոսկի դուրս եկավ:
    բ) Հարևանների միջև լեզվակռիվ է սկսվում, ա) ելք չեն գտնում:
    գ) Բարի անունն ավելի երկար
    է ապրում, դ) քան չար անունը:
    դ) Երեք օր, երեք գիշեր գ) հարսանիք են անում:

  2. Թագավոր, ոսկի, հարևան բառերով նախադասություննե՛ր կազմիր:

    Թագավորը հրամայեց, որ գնան կռվի։

    Երկու եղբայր ոսկի գտան և չգիտեին ինչպես բաժանել։

    Հարևանները թթենու տակ զրուցում էին։
  3. Հետևյալ օրհնանքներից ո՞րն է համապատասխանում հեքիաթի բովանդակությանը:

    Կյանքդ ջրի նման երկարի:
    Ուր գնաս, կանաչ բուսնի:
    Թող բարի անունդ երկար հիշվի:

Լրացուցիչ աշխատանք

  1. Ընդարձակի՛ր համառոտ նախադասությունները:

    ա) Նավը լողում է:
    Հսկա նավը լողում է ծովում։

    գ) Զանգակածաղիկը կապույտ է:
    Մեր պարտեզի ձանգակածաղիկը կապույտ է։

    բ) Ճնճղուկը կտցահարում է:
    Փոքրիկ ճնճղուկը կտցահարում է ծառը։

    դ) Ընկերները հաշտ են:
    Ընկերները դպրոցում հաշտ են։
  2. Տրված բառերով կազմի՛ր ընդարձակ նախադասություններ:

    ա) Վրաստան, մայրաքաղաք, Թբիլիսի:
    Վրաստանի մայրաքաղաքը Թբիլիսին է։

    բ) խոտ, իջնել, արտույտ, վրա, կանաչ:
    Արտույտը իջնում է կանաչ խոտի վրա։

    գ) ճանաչել, փորձանք, լավ, մեջ, ընկեր:

    Լավ ընկերոջը փորձանքի մեջ են ճանաչում։
  3. Պարզ նախադասությունները միավորի՛ր և դարձրո՛ւ բարդ:
    ա) Լույսը բացվեց: ա) Խաղաղությունը գոտևորի մոլորակը:
    բ) Ես ուզում եմ: բ) Արևը փայլեց երկնքում:
    գ) Կարենը սահում է
    չմուշկներով:
    գ) Հուլունք դարձած կաթկթում է հողին:
    դ) Մասրենու վրայի
    ձյունը հալվում է:
    դ) Կարողանում է սպորտային պար պարել:

    Մասրենու վրայի ձյունը հալվում է և հուլունք դարձած կաթկթում է հողին:

    Ես ուզում եմ, որ խաղաղությունը գոտևորի մոլորակը։

    Կարենը սահում է չմուշկներով և կարողանում է սպորտային պար պարել:

    Լույսը բացվեց, և արևը փայլեց երկնքում:
  4. Տրված մասերը միացնելով՝ ամբողջացրո՛ւ առած-ասացվածքները:
    ա) Եղբայրը կարող է ընկեր չլինել, ա) ասում է՝ խակ է:
    բ) Աղվեսի բերանը խաղողին չի
    հասնում,
    բ) բայց ընկերը միշտ եղբայր է:
    գ) Անձրևից փախան, գ) վախեցի՛ր մարմանդ գետից:
    դ) Մի՛ վախենա վարար գետից, դ) կարկուտի տակ ընկան:
    ե) Մի գիժ քար գցեց հորը, ե) չհասկացողին՝ հազար ու մին:
    զ) Հասկացողին մին ասա, զ) քառասուն իմաստուն չկարողացան հանել:


    Եղբայրը կարող է ընկեր չլինել, բայց ընկերը միշտ եղբայր է:

    Աղվեսի բերանը խաղողին չի հասնում, ասում է՝ խակ է:

    Անձրևից փախան, կարկուտի տակ ընկան:

    Մի՛ վախենա վարար գետից, վախեցի՛ր մարմանդ գետից:

    Մի գիժ քար գցեց հորը, քառասուն իմաստուն չկարողացան հանել:

    Հասկացողին մին ասա, չհասկացողին՝ հազար ու մին:



Ճամփորդություն դեպի Խոր վիրապ և Դվին հնավայր

Սկզբում մենք գնացինք Խոր վիրապ և հաշվեցինք աստիճանների քանակը՝ 90 աստիճան հետո գնացինք Գիրգոր Լուսավորչի փոսը։ Ընկեր Գրետայի հետ բանավոր մաթեմատիկա արեցինք և գնացինք Դվին հնավայր որտեղ տեսանք Դվին մայրաքաղաքի ավերակները և սյուները։