Եթե դիտենք աշխարհի քարտեզը, առաջին իսկ հայացքից կնկատենք, որ Երկրագնդի մակերևույթը բաժանված է ցամաքային և ջրային տարածքների: Երկրագնդի ցամաքի խոշորագույն տեղամասերը, որոնք շրջապատված են ծովերով ու օվկիանոսներով, կոչվում են մայրցամաքներ:Երկրագնդի վրա կա 6 մայրցամաք:Ամենամեծը Եվրասիան է,որի մեջ մտնում են Եվրոպա և Ասիա աշխարհամասերը, ուր գտնվում է նաև մեր հայրենիքը՝ Հայաստանը: Ափերը ողողվում են Հյուսիսային սառուցյալ, Խաղաղ, Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսների ջրերով:
Մյուսներն են` Աֆրիկան, Հյուսիսային Ամերիկան, Հարավային Ամերիկան, հավերժական սառույցով ծածկված Անտարկտիդան և ամենափոքր մայրցամաքը՝ Ավստրալիան:
Մայրցամաքները շրջապատի կղզիների հետ միասին կոչվում են աշխարհամասեր: Դրանք նույնպես վեցն են՝ Եվրոպա, Ասիա, Աֆրիկա, Ամերիկա, Ավստրալիա, Անտարկտիդա:
Միլիոնավոր տարիներ առաջ Հարավային Ամերիկան, Աֆրիկան, Ասիայի մի մասը, Ավստրալիան և Անտարկտիդան կազմել են մեկ մայրցամաք՝ Գոնդվանան:
Խմբային աշխատանք դպրոցում
Երկրագնդի վրա շուրջ 2 հազար տարբեր ժողովուրդներ են ապրում, որոնք խոսում են տարբեր լեզուներով, տարբեր վարք ու բարք և սովորույթներ ունեն: Պատկերացրե ք, թե Երկրի վրա բոլորը, ամեն ինչ միանման են: Լա՞վ կլինի, թե՞ վատ: Աշխատեք խմբերով է փորձեք մտածել
ա) Ինչո՞վ լավ կլիներ, եթե Երկրի վրա ամեն ինչ միանման լիներ:
բ) Ինչո՞վ լավ չէր լինի, եթե Երկրի վրա ամեն ինչ միանման լիներ: Քննարկելու ենք դասարանում:
Վատ կլիներ, որովհետև եթե մարդիկ իմանային, որ աշխարհի բոլոր անկյունները նույն տեսքն ունեն, այլևս նրանց մոտ հետաքրքրություն չէր առաջանա՝ այլ վայրեր այցելելու, տեսնելու։ Դրա արդյունքում կնվազեր զբոսաշրջիկների թիվը, իսկ դրա արդյունքում էլ տվյալ երկրի տնտեսական վիճակը կվատանար։
1. Կարդա՛ բանաստեղծությունը և նկարի՛ր քեզ ամենից շատ դուր եկած հատվածը։
2. Բացատրիր արտահայտությունները
վար եկան֊ իջան
շար եկան֊ շարվեցին
մաղ տալ֊ մաղել
շաղ տալ֊ թափել
քող կապել֊ քողով փաթաթել։
3. Փորձիր քո բառերով պատմել բանաստեղծությունը։
Սևուկ ամպերը վար եկան, ապա շարվեցին սարի վրա, արևը ծագեց և օդը սառավ։ Երկինքը գոռաց, բուք եղավ, հեռվում ամպը ճաքեց, և երկիրը դողաց։ Բողբոջ արևը դուրս եկավ, ամպին՝ որպես քող, իր վրա կապեց։ Անձրև մաղեց՝ տերևները շաղ տալով։
4 . Գրի՛ր տրված բառերի հականիշները:
վար- վեր
պաղել- տաքանալ
հեռու- մոտիկ
վառել- մարել
5. Դուրս գրիր բանաստեղծության այն տողերը, որոնց մեջ գույն կա։
Սևուկ ամպեր վար եկան
Լրացուցիչ առաջադրանքներ
4. Ձայնագրի՛ր բանաստեղծությունը և նկարաշարի օգնությամբ տեսանյութ պատրաստի՛ր:
Прочитай отрывок из книги «Крошка Енот и тот, кто сидит в пруду». Крошка Енот был маленьким, но храбрым. Однажды мама Енотиха сказала: — Сегодня, когда зайдёт солнце, будет светлая, звёздная ночь. Крошка Енот, можешь ли ты один сходить к быстрому ручью и принести свежего тростника на ужин? — Ну да, конечно, — радостно ответил Крошка Енот. При свете луны Крошка Енот отправился в путь. Он был такой счастливый, такой гордый! Недалеко от пруда он увидел Толстого Кролика. Толстый Кролик спал. Он приоткрыл один глаз и вскочил: — Здравствуй, Крошка Енот! — Здравствуй, Кролик! — Куда ты идёшь в такую ужасную ночь? — Почему же? Мне кажется ночь прекрасной! Я иду к быстрому ручью, — сказал Крошка Енот гордо. — А ты не боишься Его? — Кого? — Того, кто сидит в пруду, — сказал Кролик. — Интересно, а кто там сидит? — Там огромный, опасный зверь! — прошептал Толстый Кролик.
2. Как ты думаешь, кто сидел в пруду?
В русском языке есть слова, в которых рядом стоят несколько согласных. Иногда один звук при произношении исчезает, «скрывается». Так, исчезает в середине звук [т] при произношении слова тростник, звук [л] в слове солнце, звук [в] в слове чувство, звук [д] в слове звёздный. Чтобы проверить слово с непроизносимым согласным, нужно это слово изменить или подобрать родственное слово так, чтобы этот согласный произносился чётко. Например: звёздный — звезда, здравствуй — здравие, солнце —солнышко. Если проверочное слово подобрать нельзя, написание этих слов нужно запомнить.
Отгадай загадку.
Великан в бору живёт. Он сладкоежка — любит мёд. Когда испортится погода, Ложится спать. Да на полгода!
Медведь
Допиши родственные слова, которые показывают, что в слове нет непроизносимой согласной. Чудесный – чудесен, опасный – опасен, прекрасный – прекрасен, ужасный – ужасен, вкусный – вкусен.
Կոմիտասը երգիչ է, ծնվել է 1869թ․ Փարիզում։ Նա հայ երգահան, երգիչ, երաժշտական էթնոլոգ, երաժշտագետ, վարդապետ և ուսուցիչ, բանահավաք, խմբավար, մանկավարժ, հայկական ազգային կոմպոզիտորական դպրոցի հիմնադիր է։ 1881-1893 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1894 թվականին ձեռնադրվել է աբեղա և ստացել Կոմիտաս անունը։ 1895 թվականին Կոմիտասին շնորհվել է վարդապետի հոգևոր աստիճան։ 1895-1896 թվականներին Թիֆլիսում կոմպոզիտոր Մակար Եկմալյանի ղեկավարությամբ ուսումնասիրել է երաժշտական տեսական առարկաներ, որից հետո՝ 1896-1899 թվականներին, ուսումը շարունակել է Բեռլինի Ֆրիդրիխ Վիլհելմ արքունի համալսարանում և Ռիչարդ Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիայում։
Որպես երգահան,երգիչ և խմբավար՝ Կոմիտասը բազմաթիվ համերգներ է ունեցել Հայաստանում, Եվրոպայում, Եգիպտոսում, Կոստանդնուպոլսում, Թիֆլիսում և այլուր. նրա կատարումները մշտապես հիացական արձագանք են ունեցել ունկնդիրների շրջանում։ Կոմիտասը դասավանդել է Գևորգյան ճեմարանում, ապա նաև մասնավոր դասեր վարել Կոստանդնուպոլսում։ Նա կրթել է շնորհալի երիտասարդների մի սերունդ։ Իր աշակերտներից ոմանք հայ երաժշտության բնագավառում կարևոր դեր խաղացին. Բարսեղ Կանաչյանը դարձավ կոմպոզիտոր, Վարդան Սարգսյանը եղավ նրա ստեղծագործությունների տարածողը, Միհրան Թումաճանը շարունակեց զբաղվել բանահավաքչությամբ։
Նա հավաքել և գրառել է ավելի քան 3000 հայկական ժողովրդական երաժշտության նմուշներ, որոնցից ավելի քան կեսը հետագայում կորել է և միայն մոտ 1200-ն է պահպանվել։ Բացի հայ ժողովրդական երգերից, նա նաև հետաքրքրվել է այլ մշակույթներով և 1904 թվականին հրատարակել քրդական ժողովրդական երգերի երբևէ գոյություն ունեցող առաջին ժողովածուն։ Նրա երգչախումբը շատ եվրոպական երկրներում ներկայացրել է հայկական երաժշտությունը՝ արժանանալով այդ թվում Կլոդ Դեբյուսիի գովասանքին։ 1910 թվականին Կոմիտասը հաստատվում է Կոստանդնուպոլսում՝ խուսափելով Էջմիածնի ծայրահեղ պահպանողական հոգևորականների վատ վերաբերմունքից և հայկական երաժշտությունը ներկայացնում ավելի լայն լսարանի։ Կոմիտասին ջերմորեն ընդունել են հայկական համայնքներում, իսկ Արշակ Չոպանյանը նրան անվանել է «հայկական երաժշտության փրկիչ»։
Հայոց ցեղասպանության ժամանակ՝ 1915 թվականի ապրիլին, շատ այլ հայ մտավորականների հետ մեկտեղ օսմանյան կառավարության կողմից Կոմիտասը ձերբակալվում է և աքսորվում՝ բանտարկյալների ճամբար։ Նրան շուտով ազատում են, որից հետո ստանում է հոգեկան խանգարում և նրա մոտ ձևավորվում է հետվնասվածքային սթրես։ Կոստանդնուպոլսի ատելության մթնոլորտը և հայերի զանգվածային կոտորածների մասին լուրերը շարունակում են խաթարել նրա զգայուն հոգեկան վիճակը։ Մինչև 1919 թվականը նրան սկզբում տեղավորում են թուրքական ռազմական հոսպիտալում և ապա՝ տեղափոխվում է Փարիզի հոգեբուժարաններ, որտեղ էլ տառապանքների մեջ անց է կացնում իր կյանքի վերջին տարիները։ Կոմիտասին ընկալում են որպես ցեղասպանության զոհ և արվեստում պատկերում որպես ցեղասպանության հիմնական խորհրդանիշներից մեկը։
Իրականում Կոմիտաս Վարդապետի հիվանդության վերաբերյալ կան բազմաթիվ վարկածներ։ Մինչ օրս նրա հիվանդությունն ու մահվան ստույգ պատճառը մնում է անհայտ։ Վերջինս անսպառ նյութ է հանդիսանում գիտական և պատմական ուսումնասիրությունների, քննարկումների համար։
Կոմիտաս Վարդապետը վախճանվեց 1935 թվականի հոկտեմբերի 21-ին առավոտյան ժամը 6-ին Վիլ-Ժուիֆի հիվանդանոցում՝ գարշապարի թարախակալումից առաջացած բարդությունների հետևանքով։ Մահից հետո ստեղծվեց Կոմիտաս Վարդապետի մահադիմակը։ 1936 թվականին նրա աճյունը փոխադրվեց Երևան և թաղվեց Կոմիտասի անվան պանթեոնում։
Բանաստեղծության մեջ եզակի թվով գործածված գոյականները ընդգծի՛ր կարմիրով, իսկ հոգնակի թվով գործածվածները՝ կանաչով:
Դուրս գրի՛ր գործողություն ցույց տվող բառերը /բայերը/ և դրանցով աշնանային նախադասություններ կազմի՛ր:
Շաղալ, խաղալ, տալ, դառնալ, հերկել, թռչել, երգել։
Աշնան անձրևը շաղում է։
Երեխաները խաղում են չորացած տերևներով։
Այս աշունը առատ միրգ տվեց։
Տերևները դարձել են դեղին։
Ծերունին հերկեց հողը։
Թռչունները թռան տաք երկրներ։
Մենք երգեցինք աշնանային միջոցառմանը։
Օրվա ո՞ր պահն է ներկայացված այս բանաստեղծության մեջ: Ի՞նչը քեզ հուշեց:
Գիշեր, ինձ հուշեց լուսնի պատկերը։
Տնային առաջադրանք
Կարդա՛ շուտասելուկներդ և ձայնագրի՛ր:
Մրցի՛ր ընտանիքիդ անդամների հետ. տեսնենք ո՞վ ավելի շատ շուտասելուկներ կհորինի և ավելի արագ կկարդա: Փորձի՛ր ձայնագրել նաև ընտանիքիդ անդամներին:
Ի՞նչ գիտես լուսնի մասին: Պատմի՛ր : /Հանրագիտարանից կամ այլ աղբյուրներից տեղեկություններ կամ ավանդապատումներ հայթայթիր լուսնի մասին/ Կարդա՛ հղումով
Երկիր մոլորակի միակ և Արեգակնային համակարգի մեծությամբ հինգերորդ բնական արբանյակն է։ Միջին հեռավորությունը Երկրի և Լուսնի կենտրոնների միջև կազմում է 384 467 կմ։ Գիշերները այն արտացոլում է Արեգակի լույսը երկրագնդի այն կիսագնդում, որտեղ չեն հասնում Արեգակի ճառագայթները։ Լուսինն իր խտությամբ երկրորդ արբանյակն է Յուպիտերի Իո արբանյակից հետո։
Լուսնի վրա մեկ օրը միջինը տեւում է մոտ 29,5 օր:
2.Վերջին 41 տարիների ընթացքում ոչ մի մարդ ոտք չի դրել Լուսնի վրա:
3.Ավելի քան 6 ամիս է անհրաժեշտ ավտոմեքենային, որպեսզի 95կմ/ժ արագությամբ հասնի Լուսին:
4.Լուսինը կլոր չէ. այն նման է ձվի:
5.Լուսինը ավելի մեծ է, քան Պլուտոնը: Այն կազմում է Երկիր մոլորակի 1/4-ը:
6.Ուսումնասիրությունները պարզել են, որ մարդիկ նորալուսնի ժամանակ ավելի հանգիստ են քնում, քան լիալուսնի:
7.Աշխարհում կան 6 դրոշներ, որոնց վրա պատկերված է լուսինը:
8.Լուսնի վրա ձեր քաշը կկազմի իրական քաշի 16.5%-ը միայն:
9.2013թ ուսումնասիրությունները պարզել են, որ ամերիկացիների 7%-ը չի հավատում այն փաստին, որ Լուսնի վրա հնարավոր է վայրէջք կատարել:
10.Լուսնի վրա կա ինտերնետի բարձր արագություն.19 Մբիթ:
11.Լուսնի ամենամութ հատվածը իրականում փիրուզագույն է:
12.Եթե Երկիր մոլորակը չունենար Լուսին, ապա մեկ լրիվ օրը կտեւեր ընդամենը 6 ժամ:
13.Յուպիտերը ունի 67 Լուսին, Սատուրնը62, Ուրանը 27, Նեպտունը14, Մարսը 2, Երկիր մոլորակը` միայն մեկը:
Լուսնի մասին հանելուկներ հորինի՛ր և մուտքագրի՛ր:
Այն ինչն է ինչը, կլոր է, բայց Արեգակը չէ, լույս է տալիս, բայց լամպ չէ։
Հայտնվում է գիշերը, անհետանում առավոտյան։
Հիմա լուսնին հարցեր գրի՛ր :
Կարող ես այսպես սկսել….
-Ա՛յ, լուսին, ինչո՞ւ ես դու այդքան հեռու։ Ինչո՞ւ ես երբեմն կլոր, իսկ երբեմն էլ կիսատ երևում։
